ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΠΝΙΓΜΕΝΟΣ ΣΤΑ ΧΡΕΗ
Ασχολίαστη δημοσιεύθηκε από τις περισσότερες οικονομικές εφημερίδες και ιστοσελίδες η πρόσφατη έκθεση καταπέλτης της εταιρείας συμβούλων McKinsey, η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ, προειδοποιεί για τα δυσθεώρητα ύψη χρέους που έχουν συσσωρευτεί παγκοσμίως και τα οποία εγκυμονούν την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση.
Η εφημερίδα Financial Times παρουσιάζοντας προ ημερών την έκθεση της εν λόγω εταιρείας, χρησιμοποίησε μάλιστα τον εύγλωττο τίτλο «Η συσσώρευση χρέους δημιουργεί φόβους για μια νέα κρίση».
Η έκθεση της McKinsey είναι ιδιαιτέρως διαφωτιστική καθώς τονίζει ότι ο πλανήτης και ιδιαίτερα οι αναπτυγμένες χώρες χρωστάνε σήμερα περισσότερα από όσα πριν ξεσπάσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση το 2008. Συγκεκριμένα η έκθεση αναφέρει ότι το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 57 τρισ. δολάρια από το 2007 και έχει φθάσει σχεδόν στα 200 τρισ. δολάρια-ξεπερνώντας κατά πολύ την υπάρχουσα οικονομική ανάπτυξη. Ως προς ποσοστό του ΑΕΠ, το χρέος παγκοσμίως έχει αυξηθεί από 270% σε 286%.
Αυξήθηκε το δημόσιο χρέος
Το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί από το 2007 κατά 25 τρισ. δολάρια(!). Το 75% της αύξησης αυτής αφορά τις αναπτυγμένες οικονομίες και σε δέκα χώρες ξεπερνά το 100% του ΑΕΠ, με την McKinsey να προβλέπει ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται στην Ευρώπη και την Ιαπωνία.
Με άλλα λόγια ούτε η σκληρή λιτότητα της made in Germany Ευρώπης, αλλά ούτε οι πολιτικές άπλετης ρευστότητας μέσω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης(έμμεσο τύπωμα χρήματος) σε ΗΠΑ, Βρετανία, Ιαπωνία, ούτε τα πακέτα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την τόνωση της οικονομίας στην Κίνα, κατάφεραν να τιθασεύσουν το σύγχρονο Μινώταυρο του χρέους. Ένα χρέος που διογκώθηκε από τις φούσκες της νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης την τελευταία εικοσαετία, οι οποίες στηρίχτηκαν στη μείωση των πραγματικών εισοδημάτων, την απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της αγοράς εργασίας-το δεύτερο με προφανή στόχο και αποτέλεσμα τη μείωση του εργατικού κόστους άρα και του διαθέσιμου εισοδήματος-και στην κυριαρχία των αγορών.
Ας δούμε όμως ορισμένα επί μέρους ενδιαφέροντα στοιχεία της προαναφερθείσας έκθεσης, η οποία αφορά το χρέος σε 47 κράτη, αναπτυγμένες και υπό ανάπτυξη οικονομίες.
«Συνολικά το χρέος σε σχέση με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν(ΑΕΠ) είναι τώρα υψηλότερο στις περισσότερες χώρες από ότι ήταν πριν την κρίση», γράφει η έκθεση της McKinsey. «Τα υψηλότερα επίπεδα χρέους δημιουργούν ερωτηματικά για την χρηματοοικονομική σταθερότητα».
Στην έκθεση επισημαίνεται ακόμη ότι το ήμισυ σχεδόν του παγκόσμιου χρέους από το 2007 βρίσκεται σε αναπτυσσόμενες οικονομίες. Υπάρχει όμως και ένα τρίτο περίπου το οποίο είναι αποτέλεσμα του υψηλότερου δημόσιου χρέους σε αναπτυγμένες οικονομίες. Επίσης έχει αυξηθεί το χρέος των νοικοκυριών σε αρκετές χώρες, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτά των ΗΠΑ και της Ιρλανδίας.
Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά της McKinsey στην υπερχρέωση της Κίνας, της οποίας το χρέος έχει τετραπλασιαστεί από το 2007, παρουσιάζοντας αύξηση 83%, φθάνοντας στο 282% του ΑΕΠ(!). Το κινεζικό χρέος είναι μεγαλύτερο από αυτό των ΗΠΑ. Η McKinsey προειδοποιεί για τους κινδύνους που εγκυμονούν για την Κίνα ο τομέας των ακινήτων, η χρηματοδότηση των τοπικών κυβερνήσεων και η ταχύτατα αυξανόμενο «σκιώδες» τραπεζικό σύστημα.
Λιτότητα και υπερχρέωση
Ενώ οι πολιτικές σκληρής λιτότητας, οι οποίες υποβλήθηκαν ιδιαίτερα στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου μέσω των γνωστών πακέτων διάσωσης, αποσκοπούσαν υποτίθεται στο να αντιμετωπιστεί το υπέρογκο χρέος, τα στοιχεία της McKinsey διαψεύδουν τον ισχυρισμό αυτό, αφού διαπιστώνουν μεγάλη αύξηση του χρέους. Στην Ελλάδα για παράδειγμα το χρέος αυξήθηκε συνολικά μεταξύ 2007-2014 κατά 103%(!). Από αυτό το 70% αφορά το δημόσιο χρέος-το οποίο ως γνωστόν έχει φθάσει πλέον στο 185% του ΑΕΠ- 13% το εταιρικό και 20% το χρέος των νοικοκυριών.
Στην Ιρλανδία το χρέος αυξήθηκε την προαναφερθείσα περίοδο 172%(93% το δημόσιο, 90% το εταιρικό), στην Πορτογαλία 100%(83% το δημόσιο, 19% το εταιρικό), στην Ισπανία 72%, στη Γαλλία 66%, στην Ιταλία 55%, στην Ολλανδία 62% και στην Ιταλία 55%. Στην Γερμανία αυξήθηκε μόνο 8%.
Η έκθεση προσφέρει επίσης επιχειρήματα σε όσους υποστηρίζουν την ανάγκη να συγκροτηθεί ανεξάρτητη επιτροπή λογιστικού ελέγχου για το δημόσιο χρέος. Γράφει μεταξύ άλλων στο εισαγωγικό της σημείωμα: «Το χρέος παραμένει σημαντικό εργαλείο για τη χρηματοδότηση της οικονομικής ανάπτυξης. Το πως όμως δημιουργήθηκε το χρέος, χρησιμοποιήθηκε, παρακολουθήθηκε και όταν χρειάστηκε απορρίφθηκε, χρήζει βελτίωσης».
Στις «νέες προσεγγίσεις» που η εταιρεία προτείνει για την αντιμετώπιση του χρέους, προκειμένου να προληφθούν μελλοντικές κρίσεις, συγκαταλέγονται η επιμήκυνση ακόμη και διαγραφή του χρέους που έχουν αγοράσει οι κεντρικές τράπεζες μέσω των προγραμμάτων «ποσοτικής χαλάρωσης». ΔΝΤ, ΕΚΤ ακούς;
* Ο Μωυσής Λίτσης είναι δημοσιογράφος- Οικονομικός Αναλυτής
